Συνταγή θεραπείας

Εικόνα από: drflight.blogspot.com

…δεν υπάρχει, όπως δεν υπάρχει και ο μαγικός αποκωδικοποιητής της ψυχοπαθητικής συμπεριφοράς. Απ’ ό,τι καταλαβαίνω επίσης δεν υπάρχει ένα σημείο στο οποίο θα μπορέσω να αναφωνήσω «θαύμα, θαύμα, γιατρεύτηκα!». Όμως επήλθε από μία άποψη «ανάρρωση». Η εικόνα του Χ εμφανιζόταν επί δύο χρόνια «στο πίσω μέρος του μυαλού μου» σχεδόν ακατάπαυστα. Και τώρα εξαφανίστηκε. Επίσης ξεπέρασα τις δυσκολίες στη βραχύχρονη μνήμη (μου έλεγες κάτι και το επόμενο λεπτό το ξεχνούσα). Κι αυτά μου έδωσαν μεγάλη ανακούφιση και την ελπίδα ότι είμαι σε καλό δρόμο. Δεν ξέρω πώς έγινε. Θα αποτολμήσω όμως κάποιες υποθέσεις.

Ο κανόνας «no contact». Ήμουν κάπως δύσπιστη για τη σημασία της μη επαφής, γιατί είχα κακό παρελθόν στο να συνεχίζω να ονειροπολώ/νοσταλγώ κάποιον χωρίς να χρειάζομαι εξωτερικό ερέθισμα και άσχετα με το αν αυτή η ονειροπόληση με ωφελούσε ή όχι. Ωστόσο 1 μήνα μετά τα αποκαλυπτήρια του Χ έστειλα το τελευταίο sms και επικοινώνησα ξανά μόνο μία φορά μέσω mail 2 μήνες αργότερα για να τον απειλήσω με δικηγόρους και αστυνομία σε περίπτωση που συνέχιζε να μου στέλνει μηνύματα. Και το εννοούσα. Μετά απ’ αυτό όμως μου πήρε άλλους 10 μήνες για να σταματήσω να ψαχουλεύω στη σελίδα του Χ στο fb και είναι μόλις λίγοι μήνες που έκοψα το πιο πλάγιο ψαχούλεμα στο fb (του μπαρ που συχνάζει, της άλλης κτλ.). Γιατί -αναρωτιέμαι- ενώ δεν υπήρχε καμία απολύτως περίπτωση επανασύνδεσης, γιατί ενώ σαν άτομο που με εξαπάτησε και έβλαψε μου προκαλούσε απέχθεια -και παλιότερα μίσος και φόβο- συνέχιζα να βρίσκω γαργαλιστικό το πλάγιο ψαχούλεμα; Ίσως γιατί είχα εθιστεί στο σασπένς. Επανερχόταν η πολυπόθητη ηρεμία μου αλλά είχα μια φαγούρα για λίγη ένταση. Όλο αυτό το «φοβάμαι μήπως τον συναντήσω αλλά θα είναι και κάπως fun» τελείωσε πριν από δύο μήνες. Από naughty boy προβιβάστηκε για τα καλά σε εγκληματία στο μυαλό μου. Κι εκεί «η πλάκα τελείωσε» (για να χρησιμοποιήσω τη δική του φράση) και για μένα. Έκτοτε το no contact έγινε απόλυτο και ακόμα κι αν πάω με το ένα χέρι να ψάξω κάτι το άλλο χέρι με σταματάει. Τεράστιο όφελος πιστεύω στο να συρρικνωθεί και τελικά να εξαφανιστεί η εικόνα του από το μυαλό μου.

Ο μαγνήτης που χάλασε

Εικόνα από: http://www.aymangh.com

Θα μπορούσα να ονομάσω το άρθρο και «Ο ενδιαφέρων τύπος που κατέληξε βαρετός».

Γνώρισα τον Χ τέλη Οκτώβρη του 2005. Μέσα στον επόμενο μήνα, σε μια από τις πρώτες εξόδους με τους ενήλικους μαθητές μας, το παράκανα με το κρασί και… έκατσα στα πόδια του Χ! Για μένα που είμαι ο ορισμός της συνεσταλμένης (κρυόκ…η θα με έλεγαν κάποιοι) αυτό ήταν ανεξήγητο, στα όρια του μεταφυσικού. Την επόμενη μέρα, δεδομένου και του γεγονότος ότι ο Χ ήταν «δεσμευμένος», βρέθηκα να του ζητάω συγγνώμη και να τον παρακαλώ να μην το παρεξηγήσει.

Έχω δει να περιγράφουν την έλξη των ατόμων με υψηλή ενσυναίσθηση από τους psychopaths με παρομοιώσεις του τύπου «όπως έλκονται οι νυχτοπεταλούδες από τη φωτιά» ή οι «μύγες από τα σκατά» (η δεύτερη παρομοίωση με εκφράζει καλύτερα, ως προς το δεύτερο μέρος). Ακούμε συχνά για τις γυναίκες που μαγνητίζονται από έγκλειστους κακοποιούς ή, το λιγότερο ακραίο, από τα «κακά αγόρια». Δεν ταυτίζομαι με αυτό. Νόμιζα ότι ως «μύγα» είχα πέσει στη μαρμελάδα, όχι στα σκατά.

Άρνηση πλανεύτρα ή Απάντηση στον αδερφό μου

Οι μπαμπάδες είναι άνθρωποι, όχι υπεράνθρωποι. Αν και η παρουσία τους μπορεί να φαντάζει (υπερβολικά) επιβλητική όσο μεγαλώνεις, το να συνεχίζεις να τους θεωρείς υπεράνθρωπα όντα και να περιμένεις κάποιου είδους τελειότητα  από αυτούς είναι ουτοπικό κι, επομένως, άδικο προς αυτούς και μη βοηθητικό για σένα. Οι μπαμπάδες συμπεριφέρονται σύμφωνα όχι μόνο με την προσωπικότητά τους αλλά και με ισχυρά κοινωνικά πρότυπα αρρενωπότητας και ανατροφής. Κάποια από αυτά μπορεί να είναι διαχρονικά, άλλα μπορεί να είναι τώρα πια ξεπερασμένα. Ως άνθρωποι, οι περισσότεροι μπαμπάδες έχουν προτερήματα και ελαττώματα. Μια από τις ενδιαφέρουσες προκλήσεις της ζωής είναι να βρεις τρόπο να αντιληφθείς σωστά αυτά τα χαρακτηριστικά και να μάθεις τόσο από τα προτερήματα όσο και από τα ελαττώματα, μιμούμενος τα πρώτα και αποφεύγοντας τα δεύτερα. Να’ναι καλά όλοι οι μπαμπάδες, μεταξύ αυτών και όσοι από εμάς μεγαλώνουμε αγόρια και προσπαθούμε, όσο καλύτερα μπορούμε, να τα προετοιμάσουμε, ώστε να γίνουν καλοί άντρες και πατεράδες.

Η παραπάνω «έκθεση ιδεών» είναι μια ανάρτηση στο fb -και ολίγον τέχνασμα gaslighting- από τον αδερφό μου πριν καιρό, με σκοπό -υποθέτω- να μου υποδείξει το λάθος μου, που προσπαθούσα να του επισημάνω τα σοβαρά συναισθηματικά προβλήματα του μπαμπά μας και πώς αυτά μας επηρέασαν. Αυτό είναι το απόσταγμα της εμπειρίας ενός 50άρη, που από μικρός έτρωγε ανελέητο ξύλο, υφίστατο κριτική, απόρριψη, συναισθηματική παραμέληση, δεν αγκαλιάστηκε απ’ τον πατέρα του και, ακόμα κι όταν έγινε επιτυχημένος πανεπιστημιακός, δεν βίωσε το πατρικό καμάρι αλλά αντιμετωπίστηκε με κάτι πιο κοντά στην περιφρόνηση. Θα μπορούσε να είναι αποδοχή της πραγματικότητας και υπέρβαση του πόνου. Αλλά δεν με πείθει.

Απάντηση:

Κατά τη γνώμη μου, αυτά που γράφεις είναι ένα πολύ καλό παράδειγμα εκλογίκευσης και γενικότερα ωραιοποίησης της πραγματικότητας (είναι απλώς άνθρωπος, έχει ελαττώματα όπως όλοι, φταίνε τα πρότυπα). Κυρίως όμως είναι παράδειγμα άρνησης, με πολύ σοβαρές συνέπειες. Μία συνέπεια στο παρελθόν: έδερνες και μείωνες την αδερφή σου και δεν συνειδητοποιούσες ότι μετατόπιζες την οργή σου σε έναν ασθενέστερο, εκεί όπου σε έπαιρνε. Μία συνέπεια στο παρόν: χρησιμοποιείς έναν τρόπο «φυγής» από το τραύμα σου (το τσαλαπάτημα της αυτοαξίας σου), την εργασιομανία, στερώντας από τα παιδιά σου την παρουσία σου.

«το να περιμένεις κάποιου είδους τελειότητα». Δεν περιμένω κάποιου είδους τελειότητα. Περιμένω από έναν άνθρωπο που λέει -έστω 40 χρόνια μετά- «ήμουν σκληρός με το γιο μου» να μπορεί να ζητήσει συγγνώμη. Αυτό δεν είναι «τελειότητα». Είναι αναγνώριση του ότι είναι «άνθρωπος, όχι υπεράνθρωπος» κι έκανε λάθη. Είναι αναγνώριση του πόνου που προκάλεσε και ανάληψη ευθύνης. Είναι αναγνώριση του ότι ως «άνθρωπος» μπορεί να αλλάξει και, ακόμα κι αν «δεν του βγαίνει η συγγνώμη», όπως λέει, μπορεί να πιεστεί λίγο για όφελος του παιδιού του. Αλλά όχι. Σε έναν κόσμο όπου τα πάντα αλλάζουν, ένας γονέας με έντονα ναρκισσιστικά στοιχεία θα προτιμήσει την ακινησία και το άλλοθι «τώρα θ’ αλλάξω;».

Σεξουαλική κακοποίηση παιδιών

Σε μια μικρή πόλη, σκάει μια βόμβα: παιδεραστής εκπαιδευτικός. Η κοινωνία «συγκλονίζεται». Οι γνωστοί του «πέφτουν απ’ τα σύννεφα»: ένας τόσο έξυπνος, ικανός, συνεργάσιμος, ευγενικός, δημοφιλής, καταξιωμένος άνθρωπος, με γυναίκα και παιδιά, ποιος θα το φανταζόταν; Στο ίντερνετ τον αποκαλούν «κτήνος», «τέρας» και «ανώμαλο» και ξεσπούν την εφήμερη «οργή» τους με σαδιστικές ευχές για την τύχη του στη φυλακή. Αρχίζουν να διαδίδονται πληροφορίες (ή φήμες;) για κάλυψή του από πολιτικούς και προϊσταμένους του. Κάποιοι θα βρεθούν να πουν ότι η γυναίκα του «σίγουρα ήξερε«.

Γκούγκλαρα το όνομα ενός τέτοιου «τέρατος» με τη λέξη «ψυχοπαθής»: τίποτα. Γκούγκλαρα το όνομά του και τη φράση «ψυχιατρική διάγνωση» και βρήκα δική του δήλωση ότι, κατά τους ψυχολόγους που τον εξέτασαν, δεν πάσχει από παιδοφιλική διαταραχή. Με την προστασία της ανωνυμίας, μπαίνω στον πειρασμό να του κάνω μια διάγνωση εξ αποστάσεως: psychopath. Αυτό σκέφτηκα από τη στιγμή που γνωστή μου δικηγόρος μου είπε ότι στη δίκη γελούσε. Καμία αναγνώριση των συνεπειών της συμπεριφοράς του, καμία τύψη. Παρά την υποβάθμιση των βλαβών που προκάλεσε σε άλλους, δεν παρέλειψε να παραπονεθεί για την κράτησή του.

Σε κάτι τέτοιες περιπτώσεις, πιστεύω ότι χάνεται μια τεράστια ευκαιρία για ενημέρωση του κοινού. Και χωρίς ενημέρωση, δεν μπορεί να υπάρξει πρόληψη. Οι δημοσιογράφοι ανταγωνίζονται για τον πιο πιασάρικο τίτλο κι εμείς τσιμπάμε με τους ακραίους χαρακτηρισμούς και λυπόμαστε, πιθανόν φευγαλέα, τα θύματα. Προσωπικά, αδυνατώ να μπω ουσιαστικά στη θέση τους και να φανταστώ το μέλλον τους, ειδικά όταν ο δράστης προσπαθεί, ακόμα και μέσα από τη φυλακή, να τα πείσει ότι είναι υπεύθυνα για ό,τι συνέβη.

Κάνω όμως σκέψεις που με «τρώνε» και θέλω να τις γράψω. Αν συνεχίσουμε να πιστεύουμε ότι ο δράστης είναι ένα «τέρας», πολύ σύντομα θα τον ξεχάσουμε, αν δεν μας αγγίζει άμεσα η υπόθεση. Αν όμως μάθουμε ότι σε μια πόλη 10 χιλιάδων κατοίκων, υπάρχουν τουλάχιστον 100 τέτοια «τέρατα», ίσως να παραμείνουμε σε εγρήγορση. Και ίσως να γίνουμε ικανότεροι να διακρίνουμε τα σημάδια, αν μάθουμε ότι αυτά τα «τέρατα» δεν είναι πάντα «άρρωστοι» άνθρωποι που ικανοποιούνται σεξουαλικά με παιδάκια, δεν είναι πάντα (φανερά) ανώριμοι, με χαμηλή αυτοεκτίμηση, δεν είναι πάντα θύματα σεξουαλικής κακοποίησης οι ίδιοι, δεν έχουν πάντα καταναγκασμό ικανοποίησης των ορμών τους, αλλά ενίοτε (και ίσως συχνότερα) είναι πανσεξουαλικά αρπακτικά χωρίς συνείδηση, τα οποία σκόπιμα χτίζουν ένα δημόσιο προσωπείο, εξαπατούν και χειραγωγούν τους πάντες, και εκμεταλλεύονται με μεθοδικότητα ό,τι βρουν μπροστά τους, όποιον έχουν (ή φροντίζουν να έχουν) στη «διάθεσή» τους. Αν βγάλουμε τα σεξουαλικά κίνητρα από τη μέση, ίσως δούμε την ουσία (κατά τη γνώμη μου): ότι αυτά τα άτομα είναι κενά και, για να καταπολεμήσουν την ανία τους, ωθούνται να παίζουν με τους ανθρώπους γύρω τους. Οι άλλοι είναι αντικείμενα γι’ αυτούς, επομένως το φύλο, η ηλικία κτλ. είναι δευτερεύοντες παράγοντες. Η αποπλάνηση ενός παιδιού μπορεί να είναι πιο διεγερτική για ένα τέτοιο άτομο, γιατί ξεγελάει ταυτόχρονα τους γονείς του, γιατί είναι πιο κατακριτέο για την κοινωνία και την ηθική -τις οποίες περιφρονεί-, γιατί του δίνει πιο σίγουρη επιτυχία στη χειραγώγηση, γιατί το ρίσκο είναι πιο μεγάλο άρα πιο «ενδιαφέρουσα» η πρόκληση κτλ. Αλλά ο σκοπός είναι το «παιχνίδι», η έξαψη του ξεγελάσματος και του ελέγχου, όχι η σεξουαλική επαφή με παιδιά αυτή καθαυτήν. Θεωρώ σημαντική αυτή τη διάκριση και θυμώνω που τα χέρια των ψυχολόγων είναι «δεμένα», επειδή η ψυχοπαθητική διαταραχή απουσιάζει από τα διαγνωστικά εγχειρίδια (και η αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας πλησιάζει αλλά δεν ακουμπάει). Χωρίς τη σωστή ταμπέλα, δεν ξέρουμε με τι είμαστε αντιμέτωποι και πόσο συχνή είναι αυτή η «προσωπικότητα». Ούτε θα μάθουμε να προσέχουμε τους «υπεράνω πάσης υποψίας» και τους «too good to be true», που φροντίζουν να κερδίσουν την εμπιστοσύνη μας, «νοιάζονται», προσφέρονται να βοηθήσουν κτλ.

Χειραγώγηση: παράδειγμα ΙΙ (από το masterclass)

Μετά το τελικό μπαμ με τον Χ, έκανα ένα μαζικό «καθάρισμα»: πέταξα όλα τα δώρα του και όσα αντικείμενα είχε ξεχάσει στο σπίτι (ακόμα και κάποια CD των Cure και Joy Division, που θα λιγουρευόμουν υπό άλλες συνθήκες), διέγραψα όλες τις φωτογραφίες κι ένα βίντεο -όπου πετάριζε τα ματάκια αλά Μίνι Μάους-, διέγραψα τα μέιλ, τα μηνύματα. Κράτησα μόνο 2 φωτογραφίες που χρησιμοποίησα εδώ (μάτια και σκιά) και «κατά λάθος» (;;;) 3 ηχογραφήσεις απ’ όταν φτιάχναμε το τζιγκλάκι για το ηλεκτρονικό ραδιόφωνο (τις οποίες ακούω ανά κάποιους μήνες, προσπαθώντας ακόμη να διακρίνω τη δυστυχία κάτω από το γέλιο μου και την απάθεια κάτω απ’ το δικό του -ανεπιτυχώς, γιατί είναι σα ν’ ακούω ένα χαρούμενο διάλογο δυο ανθρώπων που δεν ξέρω). Κράτησα επίσης μια «συζήτηση» στο mail. Έχω βάλει πολλά αποσπάσματά της σκόρπια σε διάφορα άρθρα, αλλά είπα να βάλω κι ένα ολόκληρο «επαγγελματικό», κατά τη διάκριση της Nd, παράδειγμα χειραγώγησης.

Με αφορμή τη συζήτηση που είχαμε με την ΕΚ στο προηγούμενο άρθρο για τα συναισθήματα και την αυτοπροστασία, ξανασκέφτηκα (για πολλοστή φορά) το γιατί επιτέλους τότε λειτούργησε το εν μέρει έμφυτο και εν μέρει διαμορφωμένο από την εμπειρία (βελτιώσεις/βλάβες) σύστημα αυτοπροστασίας. Ίσως γιατί δεν ανέκοψα/καταπίεσα/έθαψα όπως άλλες φορές το θυμό μου. Ο θυμός μου «πάγωσε» την ενσυναίσθηση προς αυτόν -κόντρα σε όλες τις εκκλήσεις στη συμπόνια μου- κι έτσι μπόρεσα να σκεφτώ πιο λογικά (αντί να εκλογικεύσω) και να «κλείσω τ’ αυτιά» στα άπειρα τεχνάσματα. Ίσως, μετά το τόσο gaslighting, με βοήθησε επίσης το τρισδιάστατο εύρημα να διατηρήσω την επαφή μου με την πραγματικότητα (δεν μπορούσε να αρνηθεί ότι υπάρχει, αν και αρνήθηκε όλα τ’ άλλα). Με βοήθησε ακόμα το ότι ο Χ, παρά κάποια επίφαση ενσυναίσθησης («καταλαβαίνω ότι αυτή η ιστορία είναι απίστευτη») δεν έδειξε ουσιαστική ενσυναίσθηση αλλά έπαιξε -κλασικά- το θύμα. Διαβάζοντας διαπιστώνω ότι αφενός προσπαθούσα να σκεφτώ καθαρά, αφετέρου διακρίνονται οι τελευταίες εκκλήσεις για κατανόηση -ήταν προ έρευνας- και μια απεγνωσμένη προσπάθεια να λάβει τέλος η τρέλα (π.χ. χρησιμοποίησα τη μέγιστη απειλή -στους παιδικούς σταθμούς- «θα το πω στη μαμά σου!!!». Τελικά μου έκλεψε την ιδέα και τηλεφώνησε αυτός στη δική μου). Όταν μπήκα στο νόημα (ότι μιλάω μόνη μου) βγήκα απ’ το παιχνίδι.

Δεν μπαίνω στον κόπο να επισημάνω τις προσπάθειες χειραγώγησης, γιατί όλη η επικοινωνία είναι προσπάθεια χειραγώγησης και περιλαμβάνει κάθε γνωστό στους ομοιοπαθείς κόλπο.

Ο διάλογος (με ελάχιστη λογοκρισία αηδιαστικών αποσπασμάτων και χωρίς διορθώσεις):

Νομίζεις ότι το σεξ που έκανες από δω κι από κει θα με αφορά και θα με πονέσει μόνο αν το μάθω.

Στην πραγματικότητα για 5 χρόνια μου στερούσες την ελευθερία να ξέρω ποιον άνθρωπο φιλάω, αγγίζω, αγαπάω, θαυμάζω, ονειρεύομαι. Μου στερούσες την ελευθερία να επιλέξω αν θέλω να είμαι μαζί σου, ξέροντας ποιος είσαι.

Δε θεωρώ ότι δεν ήμουν αρκετά όμορφη, έξυπνη, ενδιαφέρουσα, ήρεμη ή κάτι και γι’ αυτό αναζητούσες άλλες. Και δεν πιστεύω ότι αυτό είναι κάτι που έκανες ΣΕ μένα, για να με πληγώσεις. Μπορεί να είναι μια ακόμα απόλαυση/εξάρτησή σου και ως τέτοια είναι δικό σου πρόβλημα. Το δικό μου πρόβλημα είναι η εξαπάτηση. Και συνεχίζεις να με εμποδίζεις να προχωρήσω, να αρχίσω να συνέρχομαι από αυτό το θυμό και τη δυστυχία που αισθάνομαι, με το να καθυστερείς να πάρεις τα πράγματα και με το να μου αρνείσαι την αλήθεια. Για την αλήθεια με έχεις πείσει ότι δεν έχεις το θάρρος να την πεις. Τα πράγματά όμως θα τα πάρεις αύριο, είναι το λιγότερο που μπορείς να κάνεις για μένα.

Δε θα σε ενοχλησω ξανα.. Οχι γιατι φοβαμαι την αστυνομια ή οτι θα το πεις στη μαμα μου.. Αλλα 1) Γιατι βλεπω οτι δεν εχει κανενα νοημα. Το μυαλο σου δε γυριζει (καταλαβαινω οτι ειναι αμυνα αλλα τι να κανω). Μπορω να καταλαβω οτι αυτη η ιστορια ειναι απιστευτη αλλα ετσι εγινε κ δε μπορω να σου πω τιποτα αλλο.. 2) Γιατι εχεις φτασει σε υψηλα επιπεδα παρανοιας (μιλας για παρτουζες κ αλλα τετοια που μονο παρανοικα μπορω να τα χαρακτηρισω) 3) Γιατι βλεπω οτι ο εγωισμος εχει πληγωθει τοσο που δεν εισαι ετοιμη να πιστεψεις τιποτα αλλο εκτος απο αυτο που εχεις βαλει στο μυαλο σου.. Το τελευταιο που θα σου πω ειναι οτι ορκιζομαι για την αθωοτητα μου (κι ας ξερω οτι δεν εχει νοημα γιατι δε θα με πιστεψεις) κ οτι ειμαι απογοητευμενος για τον τροπο που μου φερθηκες κ μου μιλησες ολο αυτον τον καιρο.. Εχω καθαρη συνειδηση, ξερω οτι ειναι αληθεια αυτο που λεω (δεν εχω παει με καμια κ ουτε κ μου περασε ποτε απο το μυαλο. κ φυσικα δεν εχω κανει παρτουζες). Ειχα κ αλλες αποδειξεις να σου φερω αλλα τι να τις κανεις?

Αντιο «παιδι μου»

ΥΓ. Σε ερωτευτηκα τρελα κ μετα απο 5 χρονια ο ερωτας μου μεγαλωνε.. Γι αυτο νιωθω απογοητευμενος απο σενα.. Κ γι αυτο δε γυρισα ποτε να κοιταξω αλλη γυναικα.. Συγνωμη που εστειλα κ αλλο μειλ. Αυτο πραγματικα ειναι το τελευταιο

Θα μου ήταν πολύ πιο εύκολο και πάρα πολύ λιγότερο οδυνηρό να παραδεχτώ ότι έκανα λάθος και σε παρεξήγησα. Μέχρι πριν 10 μέρες ήμουν ερωτευμένη στο φουλ. Και το μεγαλύτερο πλήγμα στον εγωισμό μου είναι αυτό: ότι αγάπησα έναν άνθρωπο, ανοίχτηκα και δόθηκα και αποδείχτηκε παντελώς αδιάφορος για μένα. Ο εγωισμός μου ψοφάει να σε πιστέψει. Αλλά το μυαλό μου αντιδράει, η λογική μου, όχι ο εγωισμός μου.

Όντως έχω φτάσει στην παράνοια. Όταν δεν έχεις ικανοποιητικές απαντήσεις γι αυτά που σε βασανίζουν το μυαλό σου κάνει σενάρια. Σου είπα… όταν το πάθεις θα καταλάβεις.

Πες ότι δεν είχε γίνει τίποτα απ’ όλα αυτά. Και σου λέω ότι βρίσκω ένα προφυλακτικό στην τσάντα σου. Και είσαι αθώος (=δεν είναι δικό σου). Τι λες;

Χειραγώγηση: ένα παράδειγμα

[Εικόνα από: m.memepile.com]

Από τα πιο συχνά γκουγκλαρίσματα που φέρνουν ανθρώπους στο μπλογκ είναι η  φράση «συναισθηματική χειραγώγηση». Και, όπως κρίνω από τα στατιστικά, αυτοί που ψάχνουν δεν βρίσκουν εδώ απάντηση. Ίσως γιατί η χειραγώγηση, όταν εξηγείται αφηρημένα, φαίνεται κάτι απλό και ευδιάκριτο, ενώ δεν είναι. Κι όταν περιγράφεται σε συμπεριφορές αγνώστων, είναι δύσκολο να κάνουμε τη μεταφορά σε δικές μας σχέσεις. Όταν μας συμβαίνει με άτομα με τα οποία έχουμε συνηθίσει να αλληλεπιδρούμε με ένα συγκεκριμένο τρόπο, μπορεί να μη συνειδητοποιούμε ότι πρόκειται για χειραγώγηση.

Ο παρακάτω διάλογος είναι με μια θεία μου, αδερφή της μαμάς μου. Τα σχόλια μετά.

[Δυο βδομάδες πριν το Πάσχα]

Θεία: Ψ μου, τα παιδιά [τα άλλα ανίψια] θα έρθουν Μ.Παρασκευή. Εσύ πότε; Όσες μέρες καθίσουν τα παιδιά, εγώ θα πάω [στην πόλη σου], γιατί έχω ανάγκη από ξεκούραση. Κουράστηκα πολύ τον τελευταίο μήνα και περιμένω τα παιδιά να μείνουν με την μάνα τους [την τρίτη αδερφή] για να φύγω. Σε παρακαλώ, πες μου αν έρθεις. Φιλάκια

Ψ: Δεν έρχεσαι καλύτερα εδώ για ξεκούραση;; Σκέψου το! Δε νομίζω να έρθω. Έλαααα! Θα περάσουμε τέλεια!!! Κάν’το ρε! 

Θ: Δεν νομίζω, αγάπη μου, γιατί θέλω να δώσω λίγη χαρά στους γονέους σου………

[Λίγες μέρες αργότερα]

Θ: Γιατί μωρέ με αγνοείς; Τι σου ‘κανα; Δεν ξέρεις ότι σε λατρεύω;;;

Ψ: Έχω θυμώσει μαζί σου γιατί μου είπες ψέματα ότι θα πας [στην πόλη]. Θες να μου προκαλέσεις ενοχές για να με πείσεις να πάω; Θα μπορούσες να μου το πεις ευθέως. Εγώ σε κάλεσα με την καρδιά μου να έρθεις να σε δω και να περάσουμε καλά. Κι εσύ μου παπαρολογείς για να υποστηρίξεις την αδερφή σου. Κι εγώ σ’ αγαπώ, αλλά τα κολπάκια τα βαρέθηκα!

Θ: Τι λες μωρέ βλαμμένο; Περιμένω πως και πως τα παιδιά για να μείνουν με την αδερφή μου, γιατί δεν μπορεί πια μόνη της, και μου λες μαλακίες; Συγγνώμη αν το κακοπήρες. Δεν πρόκειται να σου ξαναπώ τίποτα. Φιλιά 

Ανάγκες

Φωτογραφία της Ivette Iven, πηγή: http://everychildisablessing.blogspot.gr/

Η πρώτη λέξη που είπες ήταν «θέλω».

Αυτό ήταν ατάκα της μαμάς μου. Θα ήταν έξυπνη και αστεία, αν δεν την έλεγε επιτιμητικά. Η απόλυτα φυσική κατάσταση του να έχει ανάγκες ένα παιδί και να εκφράζει επιθυμίες φαίνεται ότι ήταν ενοχλητική για τη συγκεκριμένη μαμά. Και προσπαθούσε, όταν πια ήμουν μεγάλη και μου επαναλάμβανε την ατάκα, να με κάνει να νιώσω ενοχές γι’ αυτό.

Πριν από λίγες μέρες, πήγα στην παρουσίαση ενός βιβλίου που μεταφράστηκε πρόσφατα στα Ελληνικά: Μη βίαιη επικοινωνία, του Marshall Rosenberg.

Κατά το συγκεκριμένο μοντέλο επικοινωνίας και πρόληψης/επίλυσης των συγκρούσεων, κάθε πράξη βίας, οποιουδήποτε είδους (από την προσπάθεια ενός γονέα να επιβάλει κανόνες στο παιδί του μέχρι έναν παγκόσμιο πόλεμο), δεν είναι παρά μια «τραγική έκφραση» ανθρώπινων αναγκών.

Ποιες ιδέες με «ψήνουν» από το συγκεκριμένο μοντέλο:

–Οι χαρακτηρισμοί είναι στατικοί, ενώ όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί αλλάζουμε συνεχώς.

Π.χ. εκνευρίζομαι με μια φίλη μου, που μου φαίνεται «ανταγωνιστική». Το μοντέλο σε ωθεί να προσδιορίσεις παρατηρήσιμες συμπεριφορές που προηγούνται των συναισθημάτων, π.χ. «όταν κάνουμε κάτι αθλητικό μαζί, η φίλη μου λέει πράγματα όπως «Είσαι καλάαα; Αντέχεις; Έλα, το’χεις!» και μου’ρχεται να τη χαστουκίσω.

–Να αποφεύγουμε τις διαγνώσεις -ερασιτεχνικές και μη- γιατί, μπορεί να τις θεωρούμε «αντικειμενικά γεγονότα», αλλά στην πραγματικότητα είναι κρίσεις/απόψεις.

Π.χ. στο παράδειγμά μου, φουντώνω, γιατί πιστεύω ότι «το  κάνει αυτό, για να νιώθει ανώτερη», αντί…

Τι (δεν) είχαμε, τι χάσαμε #2

[…όσο είναι απωθημένο]

Περνάω τον τελευταίο καιρό μια φάση ελαφριάς κακοκεφιάς και οξυθυμίας. Είναι η «φάση πένθους» για την απώλεια της ψευδαίσθησης «οι γονείς μου με αγαπούσαν»; Ίσως. Διαπιστώνω ότι αυτή η ψευδαίσθηση διατηρούσε μια οιονεί ισορροπία μέσα μου και η απώλειά της με αποσυντόνισε αρκετά.

Τις προηγούμενες μέρες, χρησιμοποιούσα «συναισθηματικές κονσέρβες», βιντεάκια στο youtube: παιδιά με τους γονείς τους, παιδιά μόνα, παιδιά με σκύλους. Κλαίω και γελάω με τις «ζωές των άλλων». Κλαίω για τους γονείς που δεν είχα, για το παιδί που ήμουν και το «σκότωσαν», για τον ενήλικα που δεν έγινα, για τα παιδιά που δε θα κάνω. Γελάω με τη φλόγα που έχουμε μέσα μας όταν γεννιόμαστε, την περιέργεια για τα πάντα, τη συναισθηματική έκφραση με όλο το σώμα, την -ενίοτε απορίας άξια- σοφία και πληρότητα, την απεριόριστη προσφορά αγάπης.

Αγαπημένη μου ηρωίδα είναι η Ella Mae. Λατρεύω τις εκφράσεις της και χαίρομαι με τα μάτια του μπαμπά της που λάμπουν μέσα στον καθρέφτη και με το υπερμεγέθες μάγουλό του που συχνά φουσκώνει ακόμα περισσότερο. Φουσκώνει από υπερηφάνεια για τη μικρή του αλλά και από καθαρή απόλαυση της στιγμής. (Η μανία έκθεσης των παιδιών στα social media είναι ένα άλλο θέμα)

«Ήσουν πάντα το καμάρι μου», μου έγραψε ο μπαμπάς μου μετά από ένα πρόσφατο ξέσπασμά μου. Αλήθεια; Κάτι θυμάμαι από (άρρητο) καμάρι, αλλά σταματάει κάπου τριάντα χρόνια πριν, όταν έφυγε ο αδερφός μου για σπουδές και έμεινα ο βασικός σάκος του μποξ (και δέκτης ρητότατης απαξίωσης) στο σπίτι.

7 θανάσιμα αμαρτήματα για την ευτυχία (Μέρος 2ο)

Θανάσιμο αμάρτημα Νο 5: Έλλειψη εμπιστοσύνης στους ανθρώπους

Peanuts, by Charles M. Schulz

Σε παγκόσμια έρευνα βρέθηκε συσχέτιση μεταξύ της εμπιστοσύνης που ένιωθαν οι άνθρωποι και της ευτυχίας τους. Φαντάσου μια κοινωνία/ζωή όπου -απλά παραδείγματα- θα φοβόσουν να καλέσεις έναν ηλεκτρολόγο στο σπίτι σου, μήπως σε βιάσει, ή να πιεις έναν καφέ, μήπως σε δηλητηριάσουν (η εμπιστοσύνη ευνοεί και την οικονομία). Η ωκυτοκίνη είναι μια ορμόνη που ενδεχομένως συνδέεται με την εμπιστοσύνη και έχει αποτελέσει αντικείμενο πολλών ερευνών αλλά και ευσεβών πόθων. Πιθανόν έχουμε μια έμφυτη προδιάθεση να εμπιστευόμαστε τους «δικούς μας» [ενίοτε τυφλά, δηλ. όταν νιώθουμε δεμένοι με κάποιον διαπράττουμε και γι’ αυτόν το «θεμελιώδες σφάλμα απόδοσης», που κάνουμε και όταν ερμηνεύουμε τη δική μας συμπεριφορά: ό,τι καλό κάνει το αποδίδουμε στο χαρακτήρα του και ό,τι κακό κάνει το αποδίδουμε σε εξωτερικούς παράγοντες -συνθήκες, τύχη κτλ.] και να είμαστε καχύποπτοι με τους ξένους.

Αντίδοτο: «Έξυπνη» εμπιστοσύνη

Peanuts, by Charles M. Schulz

Κατά το συγκεκριμένο course, είναι καλό να εμπιστευόμαστε προ αποδείξεως του πόσο άξιος εμπιστοσύνης είναι ο άλλος, γιατί έτσι θα νιώθουμε καλύτερα, θα δημιουργούμε σχέσεις με ανθρώπους, από τους οποίους τουλάχιστον κάποιοι θα αξίζουν την εμπιστοσύνη μας (χωρίς να διατρέξεις τον κίνδυνο να την πατήσεις, αποκλείεται να έχεις το όφελος μιας καλής σχέσης) και υπάρχουν ενδείξεις ότι οι άνθρωποι είναι σε μεγαλύτερο ποσοστό αξιόπιστοι απ’ ό,τι θεωρούμε, άρα, αν εμπιστευτούμε τους άλλους, είναι πολύ πιθανό να ανταποκριθούν και να ανταποδώσουν την εμπιστοσύνη μας. Ταυτόχρονα, όταν μας εξαπατούν/προδίδουν, θα πρέπει να αποδίδουμε ευθύνη στους άλλους για τις πράξεις του, αλλά να αποφεύγουμε την αίσθηση ηθικής ανωτερότητας και να τους συμπονούμε, γιατί προφανώς δεν αναγνωρίζουν τη σπουδαιότητα της εμπιστοσύνης, άρα είναι λιγότερο ευτυχισμένοι (κάτι αντίστοιχο του «Πατέρα μου, συγχώρεσέ τους, γιατί δεν ξέρουν τι κάνουν»). [Κάπου εδώ σταμάτησα να κρατάω σημειώσεις για το θέμα για ευνόητους ίσως λόγους]

7 θανάσιμα αμαρτήματα για την ευτυχία (Μέρος 1ο)

Peanuts, by Charles M. Schulz, Εικόνα από: dsm32.blogspot.com

Ο τίτλος του άρθρου προέρχεται από ένα μάθημα που διδάσκεται δωρεάν μέσω Διαδικτύου (A Life of Happiness and Fulfillment από το Indian School of Business) και είναι μια συμπυκνωμένη φιλοσοφία ζωής, ιδιαίτερα χρήσιμη μετά από μια τοξική σχέση. Συνοψίζω εδώ τις σημειώσεις μου, για να τις θυμηθώ και για κοινή χρήση. Καθένας πιθανότατα θα έβρισκε διαφορετικά πράγματα αξιο-σημείωτα και χρήσιμα. «Διαφημίζω» το συγκεκριμένο μάθημα, γιατί, εκτός του ότι καταπιάνεται με το φλέγον θέμα της ευτυχίας, έχει ένα αρκετά ευρύ ερευνητικό υπόβαθρο κι επίσης διδάσκεται με εύθυμο και χιουμοριστικό τρόπο. Κάθε βδομάδα κάνεις ενδιαφέρουσες ασκήσεις, αξιολογείς «συμμαθητές» απ’ όλο τον κόσμο και παίρνεις χρήσιμη ανατροφοδότηση (ακόμα και ενσυναίσθηση από την άλλη «άκρη» της γης!).

Θανάσιμο αμάρτημα Νο 1: Υποτίμηση της ευτυχίας

Τρεις βασικοί λόγοι για τους οποίους ίσως δεν δίνουμε προτεραιότητα στην ευτυχία είναι οι εξής:

• Έχουμε ορισμένες αρνητικές (και λανθασμένες) αντιλήψεις για την ευτυχία: σε κάνει τεμπέλη, σε κάνει εγωιστή (και τα δύο διαψεύδονται από την έρευνα: οι πιο ευτυχισμένοι άνθρωποι είναι πιο παραγωγικοί και περισσότερο αλτρουιστές), η ευτυχία είναι ούτως ή άλλως κάτι το στιγμιαίο. Ως προς το τελευταίο, η απάντηση είναι ότι η «ευτυχία» είναι κάτι φευγαλέο αν την ορίσουμε ως ευχαρίστηση: από τη φύση μας, επιδιώκουμε την ικανοποίηση των αναγκών μας και αυτή η ικανοποίηση μας δίνει μια φευγαλέα ευχαρίστηση και πιθανόν είναι επίτηδες φευγαλέα, για να στρέφεται η προσοχή μας σε άλλες πιθανές ανάγκες προς ικανοποίηση, ώστε να επιβιώσουμε. Αν ορίσουμε όμως την ευτυχία αλλιώς (π.χ. =αγάπη), μπορεί να είναι ανεξάντλητη.
• Δεν έχουμε δώσει έναν προσωπικό ορισμό στην ευτυχία κι έτσι δίνουμε προτεραιότητα σε πράγματα πιο απτά, σαφή, εύκολα στην περιγραφή (π.χ. μπικικίνια). Συγκράτησα την ιστορία που ανέφερε ο εκπαιδευτής για έναν άντρα που είχε χάσει ένα δαχτυλίδι και το έψαχνε κοντά σε μια λάμπα, όπου είχε φως, αν και το είχε χάσει στο δάσος (αλλά πού να ψάχνεις στο σκοτάδι…)
• Επικεντρωνόμαστε στα μέσα (π.χ. πάλι τα μπικικίνια) ξεχνώντας τον απώτερο σκοπό.

Αντίδοτο: Θέσε ως προτεραιότητα την ευτυχία, χωρίς όμως να την «κυνηγάς».

Peanuts, by Charles M. Schulz, Εικόνα από:  http://www.sparkpeople.com/

Το να την κυνηγάς σημαίνει να αναρωτιέσαι όλη την ώρα «Είμαι ευτυχισμένος/η; Είμαι τόσο ευτυχισμένος/η όσο θα ήθελα;», το οποίο είναι ένας ασφαλής τρόπος για να νιώθεις δυστυχία (μέσω της σύγκρισης με το άπιαστο και πάντα ανώτερο ιδανικό επίπεδο ευτυχίας).

Το να θέσεις την ευτυχία ως προτεραιότητα σημαίνει καταρχάς να την ορίσεις. Τι είναι για σένα ευτυχία; Μερικοί ορισμοί είναι οι εξής: αισθητηριακή απόλαυση (π.χ. καλό φαγητό, σεξ, αίσθημα άνεσης), ανωτερότητα/υπεροχή, γνήσια υπερηφάνεια (αίσθηση προόδου προς την κατάκτηση γνώσης/δεξιότητας), αγάπη, χαρά, γαλήνη, ενδιαφέρον/περιέργεια… Προφανώς κάποιοι από αυτούς τους ορισμούς είναι «καλύτεροι». Αφού ορίσεις την ευτυχία, είσαι σε θέση να κάνεις πιο συνειδητές επιλογές, π.χ. πριν πάρεις μια σημαντική απόφαση να αναρωτιέσαι «θα συμβάλει αυτή η επιλογή στην ευτυχία μου όπως την έχω ορίσει;» και, γενικότερα, να προσπαθείς να κάνεις επιλογές (π.χ. ως προς το σε τι θα αφιερώνεις το χρόνο σου) οι οποίες προάγουν την ευτυχία σου.

Je t’aime

Από την ταινία Angel-A (2005), σκην. Luc Besson.

Codependent no more

Σκέφτομαι ακόμα -λιγότερο προσωπικά- το θέμα του γιατί μένεις σε μια σχέση την οποία μπορεί να μην έχεις αντιληφθεί ως κακοποιητική αλλά όπου νιώθεις δυσάρεστα -κατ’ ευφημισμόν- δηλαδή μπορεί να κλαις συχνά, να μην μπορείς να συγκεντρωθείς ή να απολαύσεις άλλα πράγματα, να νιώθεις ίσως ότι δεν εκτιμάσαι όσο σου αξίζει, να δυσκολεύεσαι να κάνεις τον σύντροφό σου να σε καταλάβει κτλ. Όταν μιλάμε για σχέση με ναρκισσιστή/psychopath, υπάρχει μία απάντηση μπροστά στην οποία οι ερμηνείες τύπου codependency ωχριούν (με την έννοια ότι αφορά πολύ περισσότερους ανθρώπους-στόχους): Πλύση εγκεφάλου. Το άκουσα από το στόμα της Carrie Reimer του blog Lady with a Truck σε μια πολύ διαφωτιστική συνέντευξη. Και σκέφτηκα: Αν ο Χ δεν με είχε ανεβάσει στα ουράνια στην αρχή, αν δεν με είχε πείσει ότι με αγαπάει, θα έμενα όταν εκδήλωσε κάποιες συμπεριφορές που δεν μου άρεσαν; Αν δεν με είχε πείσει ότι είναι καλός κι ευαίσθητος άνθρωπος -εμένα και πολλούς γύρω μας- θα είχα μείνει; Φυσικά και θα θέλεις την αποδοχή κάποιου που αποτέλεσε πηγή ευτυχίας και στόχο της αγάπης σου! Φυσικά και θα προσπαθήσεις να καταλάβεις πώς μια σχέση που ξεκίνησε τόσο συγκλονιστικά εξελίχθηκε σε πηγή δυστυχίας! Φυσικά και θα αναρωτηθείς πού έφταιξες εσύ και θα προσπαθήσεις να βελτιωθείς, ειδικά όταν όλοι αντιμετωπίζουν τον σύντροφό σου ως τον πιο συμπαθητικό κι ευχάριστο άνθρωπο! [βλ. και άρθρο Why do We Believe the Lies of a Sociopath? από το blog true love scam]

Πέρα από την προμελετημένη πλύση εγκεφάλου, τη δική σου και των τρίτων, εκ μέρους του psychopath, υπάρχει και η πλύση εγκεφάλου από την κοινωνία. Έχουν περάσει μόλις 60 χρόνια από τότε που οι γυναίκες στην Ελλάδα απέκτησαν δικαίωμα ψήφου! Από τότε που οι γυναίκες κρίθηκαν ως ισότιμοι πολίτες με τους άντρες -τι τιμή! Πόσοι έχουμε άραγε «codependent» μαμάδες ή φίλες, που δουλεύουν και ταυτόχρονα φροντίζουν το σπίτι, κάνουν «τα πάντα όλα» και απαρνιούνται συναισθηματικές και άλλες ανάγκες τους, προκειμένου να είναι όλοι οι άλλοι ικανοποιημένοι -περιμένοντας όμως επί ματαίω αναγνώριση και έχοντας καταπιεσμένο θυμό;